مصرف زعفران در بارداری؛ فواید، خطرات و نکات ایمنی که هر مادر باید بداند

زعفران، ادویه‌ای طلایی و محبوب در آشپزی و طب سنتی ایرانی است که خواص متعددی از جمله بهبود خلق‌وخو و اثرات آنتی‌اکسیدانی دارد. با این حال، مصرف زعفران در حاملگی باید بااحتیاط باشد؛ زیرا در مقادیر زیاد می‌تواند خطراتی مانند تحریک رحم و حتی سقط‌جنین ایجاد کند.

در این مقاله، فواید، معایب و نکات احتیاطی مصرف زعفران در بارداری را برای مادران بررسی می‌کنیم تا بتوانید با آگاهی کامل از این ادویه ارزشمند استفاده کنید.

خواص و فواید زعفران در بارداری

با استناد به مطالعات علمی، نشان داده می‌شود که مصرف کم زعفران در بارداری می‌تواند خلق‌وخو را بهبود دهد، تهوع صبحگاهی را کم کند و اثرات ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی داشته باشد. هدف این است که مادران بدانند چگونه مصرف کنترل‌شده زعفران در بارداری می‌تواند مفید باشد.

بهبود خلق‌وخو و کاهش افسردگی بارداری

مطالعات نشان می‌دهند که زعفران حاوی ترکیبات فعالی مانند کروسین و سافرانال است که می‌توانند عملکرد سروتونین و نوروترانسمیترهای مغز را تعدیل کنند. این موارد برای کاهش علائم افسردگی و اضطراب در دوران بارداری مفید هستند؛ بنابراین مصرف کم زعفران، می‌تواند نقش مثبتی در بهبود خلق‌وخوی مادر داشته باشد

کمک به کاهش حالت تهوع صبحگاهی

یکی از مشکلات شایع در سه‌ماهه اول بارداری، تهوع و استفراغ صبحگاهی است. شواهد اولیه نشان می‌دهد که زعفران با تحریک ملایم هضم و کاهش التهاب معده، می‌تواند شدت تهوع را کاهش دهد. مصرف مقادیر بسیار کم و کنترل شده زعفران در وعده‌های غذایی ممکن است مفید باشد، البته توصیه می‌شود برای بهبود این علائم، گزینه‌های دیگری را جایگزین کنید تا از عوارض زعفران روی جنین در امان باشید.

معایب و عوارض زعفران در بارداری

هر ماده غذایی حتی اگر طبیعی باشد، در بارداری می‌تواند خطراتی داشته باشد. برخی نوشیدنی‌ها مانند چای سبز در بارداری هم درست مثل زعفران باید بااحتیاط مصرف شوند. در ادامه به عوارض مصرف زیاد یا نادرست زعفران، از جمله تحریک رحم، انقباض زودرس، حساسیت و اثرات بر فشارخون یا قند خون می‌پردازیم:

خطر سقط‌جنین در صورت مصرف زیاد

یکی از نگرانی‌های اصلی در مصرف زعفران در بارداری، خطر تحریک رحم و سقط‌جنین است. مصرف مقادیر زیاد زعفران می‌تواند باعث انقباض شدید عضلات رحم شود که به ویژه در سه‌ماهه اول بارداری بسیار خطرناک است. مطالعات حیوانی و برخی گزارش‌های بالینی نشان داده‌اند که دوز بالای زعفرون و سقط جنین ارتباط مستقیمی دارند، بنابراین مصرف باید محدود و کنترل شده باشد.

تحریک رحم و انقباضات زودرس

حتی مصرف متوسط این ادویه ممکن است باعث تحریک ملایم رحم شود. این موضوع در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری  خطر زایمان زودرس را افزایش می‌دهد. زنان بارداری که سابقه انقباض زودرس دارند باید از مصرف زعفران خودداری کنند.

احتمال حساسیت یا آلرژی

برخی افراد ممکن است نسبت به زعفران حساسیت داشته باشند که می‌تواند علائمی مانند خارش پوست، کهیر، تورم لب یا زبان و در موارد شدیدتر مشکلات تنفسی ایجاد کند. اگر سابقه آلرژی غذایی دارید، قبل از مصرف زعفران باید احتیاط کنید. ادویه‌هایی مانند فلفل در بارداری نیز می‌توانند اثرات مشابهی بر دستگاه گوارش یا رحم داشته باشند.

آیا مصرف زعفران در اوایل بارداری مجاز است

در اوایل بارداری، بدن مادر در حساس‌ترین مرحله‌ رشد جنین قرار دارد و هر تغییر هورمونی یا غذایی می‌تواند اثر قابل توجهی بر روند بارداری داشته باشد. زعفران به دلیل داشتن ترکیبات فعال مانند سافرانال و کروسین می‌تواند جریان خون را افزایش دهد و تا حدی بر عضلات رحم اثر بگذارد. همین ویژگی‌ها باعث می‌شود مصرف بیش از حد آن در سه‌ماهه اول خطرناک باشد، زیرا احتمال تحریک انقباضات رحم و حتی سقط‌جنین را افزایش می‌دهد.

با توجه به تاثیر زعفران در سقط جنین، متخصصان توصیه می‌کنند مادران در ماه‌های اول بارداری، به‌ویژه اگر سابقه سقط یا بارداری پرخطر داشته باشند، از مصرف زعفران پرهیز کنند یا آن را به حداقل برسانند. در این دوره، ایمنی و سلامت جنین از هر چیز مهم‌تر است.

بسیاری از مادران علاوه بر نگرانی درباره مصرف زعفران، با مشکل نفخ نیز مواجه می‌شوند که می‌تواند آزاردهنده باشد. اگر جزو این افراد هستید، در مقاله نفخ در بارداری اطلاعاتی مفیدی ارائه کردیم.

خوردن زعفران در اواخر بارداری خطرناک است؟

در اواخر بارداری، بدن مادر به طور طبیعی برای زایمان آماده می‌شود و هر ماده‌ای که بتواند بر انقباضات رحم اثر بگذارد، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. همان‌طور که گفتیم زعفران خاصیت ملایمی در تحریک عضلات رحم دارد. به همین دلیل، مصرف آن در سه‌ماهه سوم باید در مقادیر کم باشد. مثلا خوردن جوجه زعفرانی در بارداری یا برنج زعفرانی در بارداری می‌تواند به بهبود خلق‌وخو، کاهش اضطراب و حتی خواب بهتر مادر کمک کند.

برخی مطالعات نیز احتمال داده‌اند که مصرف کنترل‌شده زعفران در هفته‌های پایانی، به نرم‌شدن دهانه رحم و آماده‌شدن بدن برای زایمان کمک کند، هرچند شواهد علمی در این زمینه هنوز محدود است. با این حال، زیاده‌روی در مصرف زعفران  می‌تواند خطر انقباضات شدید و زایمان زودرس را افزایش دهد. همچنین مصرف زیاد زعفران ممکن است باعث احساس بی‌حالی شود، مشابه آنچه در شرایط ضعف در بارداری تجربه می‌شود.

دوز مجاز و روش مصرف ایمن زعفران در بارداری

مطالعات نشان می‌دهند که مصرف روزانه دو تا سه پَر،  زعفران خشک به طور کلی برای اکثر زنان باردار بی‌خطر است و خطر تحریک رحم یا سقط را افزایش نمی‌دهد. البته این مقدار بیشتر برای مصرف در غذا و نوشیدنی‌ها در نظر گرفته شده است و مصرف مکمل‌های حاوی زعفران باید حتما تحت‌نظر پزشک باشد.

اگر مصرف روزانه زعفران در بارداری بیشتر از این مقدار باشد، نه تنها باعث تحریک رحم، تهوع شدید، بی‌خوابی و سرگیجه می‌شود، حتی مصرف زعفران سقط جنین را در سه‌ماهه اول به دنبال دارد. به این ترتیب نه تنها برای سلامت جنین، بلکه برای آرامش مادر باید به مواد غذایی توجه کرد. زیرا هر چیزی که خوابیدن در بارداری را مختل کند، به سلامت مادر لطمه می‌زند.

چای زعفران در بارداری

ریختن زعفران در نوشیدنی‌ها، یکی از رایج‌ترین روش‌های مصرف این ادویه است. اما باید از هر خوراکی که بیشتر از حد مجاز زعفران دارد، دوری کرد. مثلا بعضی افراد برای خوش‌عطر شدن چای و شربت، از زعفران غلیظ استفاده می‌کنند. به همین دلیل چای زعفرانی یا  شربت زعفران در بارداری توصیه نمی‌شود.

اگر علاقه زیادی به این خوراکی‌ها دارید، بهتر است آن را به صورت رقیق و در دفعات محدود مصرف نمایند؛ برای مثال، نهایتا یک فنجان رقیق در هفته می‌تواند انتخابی ایمن‌تر  از مصرف زعفران غلیظ در بارداری باشد.

در نهایت، داشتن یک برنامه متعادل و سالم مانند رژیم غذایی در بارداری بهترین راهکار برای پیشگیری از مشکلات ناشی از مصرف زیاد زعفران است.

آیا تماس با زعفران یا گل آن در دوران بارداری خطرناک است؟

به طور کلی تماس پوستی یا استنشاق بوی زعفران، مانند زمانی که مادر باردار رشته‌های زعفران را پاک می‌کند یا در مزرعه زعفران حضور دارد، معمولا خطری برای سلامت او و جنین ایجاد نمی‌کند. دلیل این موضوع آن است که ترکیبات فعال زعفران در چنین شرایطی وارد بدن نمی‌شوند یا میزان آن‌ها بسیار ناچیز است. با این حال، بهتر است هنگام تماس با زعفران در دوران بارداری، موارد زیر را رعایت کنید.

• برخی افراد نسبت به گرده یا رنگ‌دانه‌های زعفران حساس هستند و دچار واکنش‌های پوستی مانند قرمزی و خارش می‌شوند.
• استنشاق بوی غلیظ زعفران می‌تواند در بعضی افراد باعث سردرد، حالت تهوع یا سرگیجه شود، هرچند این علائم معمولا موقتی هستند.
• در برخی موارد تماس طولانی‌مدت با گل زعفران، به‌ویژه در کارگران مزارع، باعث بروز حساسیت‌های تنفسی یا پوستی می‌گردد.

در نتیجه، پاک‌کردن زعفران در حاملگی یا قرار گرفتن کوتاه‌مدت در معرض گل‌های آن معمولا مشکلی به همراه ندارد. اما در صورت بروز علائمی مانند سوزش چشم، خارش پوستی یا تنگی نفس، بهتر است محل تماس به‌سرعت شسته شود و در صورت ادامه‌دار بودن علائم، مشاوره پزشکی صورت گیرد.

راهکارهای فوری برای کاهش اثر زعفران در دوران بارداری

در صورتی که یک خانم باردار به طور تصادفی مقدار زیادی زعفران مصرف کند، رعایت چند اقدام ساده می‌تواند به کاهش اثرات آن کمک کند.

1.   اولین و مهم‌ترین اقدام، افزایش مصرف آب و مایعات است؛ زیرا نوشیدن آب کافی باعث رقیق‌شدن ترکیبات موجود در زعفران شده و دفع سریع‌تر آن از طریق ادرار را تسهیل می‌کند.
2.   همچنین مصرف مواد غذایی با طبع سرد مانند ماست، خیار، شیر سرد یا آب نارگیل می‌تواند اثر گرمی زعفران را تعدیل کند.
3.   استراحت‌کردن و کنترل استرس نیز نقش مهمی در کاهش علائمی مانند تپش قلب یا اضطراب دارد، چرا که تنش و نگرانی ممکن است شرایط را بدتر کند.
4.   علاوه بر این، مصرف مواد غذایی فیبردار نظیر میوه‌ها، سبزیجات و نان سبوس‌دار می‌تواند روند دفع ترکیبات زعفران از بدن را تسریع کند.
5.   استفاده از لبنیات به‌ویژه شیر سرد نیز توصیه می‌شود، زیرا می‌تواند اثرات تحریک‌کننده زعفران بر معده و رحم را کاهش دهد.

 درعین‌حال، در صورت بروز علائم جدی مانند انقباضات شدید رحم، خونریزی یا سرگیجه بعد از مصرف زعفران برای زن حامله، مراجعه فوری به پزشک ضروری است.

استفاده هوشمندانه از زعفران، آرامش بیشتر برای مادر و جنین

مصرف زعفران در بارداری هم فوایدی مانند بهبود خلق‌وخو، کاهش تهوع صبحگاهی و اثرات آنتی‌اکسیدانی دارد و هم ریسک مشکلاتی مثل تحریک رحم، انقباضات زودرس و احتمال آلرژی را بالا می‌برد. پس آیا زعفران در بارداری خطرناک است؟ باید بدانید مطالعات علمی نشان می‌دهند که مصرف مقادیر کم و کنترل‌شده (حداکثر حدود ۳ رشته در روز) معمولا بی‌خطر است و می‌تواند به صورت ایمن در غذا یا چای استفاده شود. با رعایت این نکات، مادران می‌توانند از خواص زعفران بهره‌مند شوند و درعین‌حال از خطرات احتمالی آن جلوگیری کنند.

سوالات متداول

1. آیا زعفران باعث سقط جنین می‌شود؟

مصرف مقادیر کم و کنترل‌شده زعفران معمولا بی‌خطر است و خطر سقط را افزایش نمی‌دهد. با این حال، مصرف بیش از حد یا مکمل‌های غیرکنترل‌شده می‌تواند خطر تحریک رحم و سقط‌جنین را بالا ببرد.

2. آیا چای زعفران در دوران بارداری ایمن است؟

مصرف یک چای ملایم با ۲-۳ رشته زعفران در روز معمولا ایمن است؛ اما از چای زعفرانی غلیظ پرهیز کنید.

3. چه زمانی بهتر است از مصرف زعفران پرهیز شود؟

زنانی که سابقه سقط یا زایمان زودرس دارند، مادران با بیماری‌های زمینه‌ای مانند فشارخون بالا، دیابت یا مشکلات قلبی، در صورت مصرف داروهای خاص که با زعفران تداخل دارند.

4. چه علائمی نیاز به توقف مصرف و مراجعه به پزشک دارد؟

درد یا انقباض شدید رحم، خونریزی یا لکه‌بینی غیرمعمول، تهوع یا استفراغ شدید، علائم حساسیت مانند خارش، تورم یا تنگی نفس.