آب دادن به نوزاد | از چند ماهگی به نوزاد آب بدهیم؟
با اینکه آب برای بدن انسان حیاتی است، اما در مورد نوزادان شرایط کمی متفاوت است. آب دادن به نوزاد، زودهنگام نهتنها بیفایده است؛ بلکه در برخی موارد میتواند برای سلامت او خطرناک باشد. در این مقاله از مستر قاووت، به طور کامل بررسی میکنیم که چه زمانی آب دادن به نوزاد مجاز است، چه مقدار آب نیاز دارد و آب دادن زودهنگام چه آسیبهایی به نوزاد میرساند.
آیا نوزاد تشنه میشود؟ همه چیز درباره نیاز نوزاد به آب در ماههای اول
ممکن است تصور کنید بدن کوچک نوزادتان هم مانند بزرگسالان به آب نیاز دارد، اما واقعیت این است که نوزادان در ماههای ابتدایی زندگی بههیچوجه نیازی به نوشیدن آب ندارند. دلیل اصلی این موضوع این است که آب بدن نوزاد توسط شیر مادر یا شیرخشک تامین میشود.
هر دو این منابع بهتنهایی میتوانند نیاز بدن نوزاد به آب، املاح و مواد مغذی را تامین کنند. در واقع، شیر مادر حدود ۸۸٪ آب دارد و برای رفع تشنگی، تنظیم دمای بدن و عملکرد صحیح کلیهها کافی است.
در ماههای اول، سیستم گوارشی و کلیههای نوزاد هنوز به طور کامل رشد نکردهاند. اب دادن به نوزاد میتواند تعادل سدیم در بدن او را بر هم بزند و منجر به مسمومیت با آب (Water Intoxication) شود، که در موارد شدید حتی ممکن است باعث تشنج یا کما شود.
از همین رو، پزشکان و سازمان جهانی بهداشت تاکید دارند که تا قبل از ۶ ماهگی، نوزاد فقط باید شیر (مادر یا شیرخشک) بخورد و هیچگونه آب یا مایعات دیگر، حتی در هوای گرم یا هنگام بیماریهای خفیف به او داده نشود.
از کی باید به نوزاد آب بدهیم؟ جدول زمانی دقیق و اصولی برای آب دادن به نوزاد
یکی از سوالات پرتکرار والدین این است که «آب دادن به نوزاد را از چه زمانی باید شروع کرد؟» پاسخ این سوال به سن نوزاد و میزان رشد سیستم گوارشی و کلیوی او بستگی دارد. بر اساس توصیه متخصصان اطفال و سازمان جهانی بهداشت (WHO)، نوزادان در شش ماه اول زندگی بههیچعنوان نیازی به نوشیدن آب ندارند. در ادامه، جدول زمانبندی دقیق برای شروع آب دادن به نوزاد آوردهایم:
| سن نوزاد | وضعیت آب دادن | توضیحات |
| تولد تا ۶ ماهگی | کاملا ممنوع | شیر مادر یا شیرخشک نیاز نوزاد را کاملا تامین میکند. آب دادن میتواند خطرناک باشد. |
| ۶ تا ۱۲ ماهگی | مقدار خیلی کم، فقط همراه غذای کمکی | حدود ۳۰ تا ۶۰ میلیلیتر در روز کافی است. هدف بیشتر آشنایی نوزاد با طعم آب است. |
| بعد از ۱۲ ماهگی | مجاز به مصرف منظم آب (با نظارت) | نوزاد میتواند؛ مانند بزرگترها آب بنوشد، اما همچنان باید مصرفش کنترلشده باشد. |
با توجه به جدول میبینید که آب دادن به نوزاد زیر شش ماه، به هیچ بهانهای مجاز نیست. در دوره ۶ تا ۱۲ ماهگی هم آب باید تنها به صورت جرعههای کوچک و معمولا بعد از غذاهای کمکی داده شود تا اشتهای نوزاد به شیر مختل نشود.
توصیه میکنیم مقاله خوراکیهای ممنوعه برای کودکان زیر یک سال را مطالعه کنید.
چرا نباید به نوزاد زودتر از موعد آب بدهیم؟
آب دادن زودهنگام به نوزاد نهتنها فایدهای برای او ندارد، بلکه میتواند سلامت کوچولوی شما را با خطرات جدی مواجه کند. در ادامه با مهمترین مضرات آب دادن به نوزاد قبل از ششماهگی آشنا میشوید:
- کاهش جذب مواد مغذی شیر مادر یا شیرخشک: آب فضای معده نوزاد را پر میکند و مانع از مصرف کافی شیر میشود. در نتیجه بدن نوزاد به اندازه لازم، پروتئین، چربی، ویتامینها و مواد معدنی موردنیازش را دریافت نمیکند.
- مسمومیت با آب: بدن کوچک نوزاد ظرفیت محدودی برای تنظیم تعادل آب و نمک دارد. ورود آب اضافی میتواند باعث رقیقشدن سدیم در خون شود که در موارد شدید ممکن است به تشنج، بیحالی یا حتی کما منجر شود.
- کاهش اشتها: با پر شدن معده نوزاد از آب، او دیگر تمایلی به خوردن شیر نشان نمیدهد. این موضوع میتواند روند رشد و افزایش وزن او را کند یا متوقف کند.
- اختلال در تعادل الکترولیتی (سدیم، پتاسیم و…): کلیههای نوزاد هنوز قادر به دفع آب اضافی و تنظیم سطح الکترولیتها نیستند. در نتیجه، تعادل حیاتی بین مواد معدنی در بدن به هم میخورد و ممکن است مشکلات جدی در عملکرد قلب، مغز و عضلات ایجاد شود.
نوزادان شیر خشکی چقدر به آب نیاز دارند؟
والدینی که نوزادشان با شیرخشک تغذیه میشود، معمولا زودتر از دیگران درباره آب دادن به نوزاد سوال میپرسند. چون تصور میکنند که نوزاد شیر خشکی تشنهتر میشود یا شیرخشک باعث یبوست میشود. اما آیا واقعا نوزاد شیر خشکی به آب بیشتر نیاز دارد؟ یا اصلا آب دادن به نوزاد شیر خشکی از کی باید شروع شود؟ پاسخ کوتاه این است: تا قبل از ۶ ماهگی، حتی نوزادان شیر خشکی هم نباید آب بنوشند.
هر چند شیرخشک نسبت به شیر مادر ممکن است اندکی غلیظتر باشد؛ اما اگر به درستی با نسبت صحیح آب ترکیب شود، بهخوبی میتواند نیاز آبی نوزاد را تامین کند. اگر زمان آب دادن به نوزاد شیر خشکی زودتر باشد، درست مانند نوزاد شیرخوار، میتواند منجر به کاهش اشتها، بههمخوردن تعادل الکترولیتی و حتی مسمومیت با آب شود.
چقدر آب برای نوزاد کافی است؟
وقتی نوزاد وارد مرحله تغذیه کمکی میشود، والدین معمولا نمیدانند دقیقا چقدر آب باید به او بدهند. نه کم باشد که دچار کمآبی شود، و نه زیاد که اشتهایش را از دست بدهد یا تعادل الکترولیتی بدنش به هم بخورد. پس به نوزاد چقدر آب بدهیم؟ در ادامه به این سوال به صورت دقیق و مرحلهبهمرحله پاسخ میدهیم:
| میزان مجاز آب برای نوزادان بر اساس سن: | ||
| سن نوزاد | مقدار تقریبی مجاز آب در روز | توضیحات تکمیلی |
| تولد تا ۶ ماهگی | صفر میلیلیتر | کاملاً ممنوع – نیاز نوزاد از طریق شیر تأمین میشود. |
| ۶ تا ۱۲ ماهگی | حدود ۳۰ تا ۶۰ میلیلیتر (۲ تا ۴ قاشق غذاخوری) | فقط بعد از غذای کمکی، نه قبل از آن. |
| بعد از ۱۲ ماهگی | آزاد اما با نظارت (حدود ۲۵۰ تا ۵۰۰ میلیلیتر) | بهصورت تدریجی افزایش یابد. آب نباید جای وعدههای غذایی یا شیر را بگیرد. |
یادتان باشد که در یک سال اول زندگی نوزاد، آب فقط بهعنوان یک مکمل غذایی کاربرد دارد و نباید جانشین غذای اصلی شود. برخی علائم کمآبی در نوزاد عبارتاند از:
- خشکی لبها و دهان
- کاهش تعداد پوشک خیس در روز
- ادرار تیرهرنگ یا غلیظ
- بیقراری یا خوابآلودگی غیرمعمول
- گودی چشمها یا گریه بدون اشک
چه آبی برای نوزاد مناسب است؟
انتخاب نوع آب برای نوزاد شاید ساده به نظر برسد، اما اگر دقیق نگاه کنیم، یک انتخاب اشتباه میتواند سلامتی کودک را به خطر بیندازد. بدن نوزادان بسیار حساس است و آلودگیهای موجود در آب مثل نیترات، کلر و فلزات سنگین میتوانند آسیبزا باشند.
امنترین و توصیهشدهترین گزینه برای نوشیدن نوزادان، آب جوشیده و سپس خنک شده است. با جوشاندن آب برای حداقل ۵ دقیقه، بسیاری از باکتریها، ویروسها و آلودگیهای احتمالی از بین میروند. اب جوش دادن به نوزاد بهویژه برای تهیه شیرخشک نیز توصیه میشود.
آیا میتوان از آبمعدنی استفاده کرد؟ استفاده از آبمعدنی برای نوزادان توصیه نمیشود، مگر اینکه برچسب “مناسب برای نوزادان” داشته باشد و میزان سدیم و نیترات آن بسیار پایین باشد. بسیاری از آبهای معدنی معمولی دارای مقدار قابلتوجهی فلوراید، سدیم یا نیترات هستند که مصرفشان برای نوزاد خطرناک است.
آب شهری یا تصفیهشده چطور؟
- اگر از آب شهری استفاده میکنید، از کیفیت آن مطمئن باشید. برخی مناطق ممکن است آبی با میزان کلر یا فلزات سنگین بالا داشته باشند.
- در مورد آب تصفیهشده خانگی، دستگاه تصفیه باید استاندارد و دارای فیلترهای مناسب باشد. آب تصفیهشده هم باید جوشانده شود، بهویژه برای نوزادان زیر یک سال.
زمان آب دادن به نوزاد
وقتی نوزاد وارد مرحله تغذیه کمکی میشود، والدین این پرسش را مطرح میکنند: چه زمانی در طول روز بهتر است به نوزاد آب بدهیم؟ پاسخ این سوال، نقش مهمی در حفظ اشتها، خواب و سلامت گوارشی نوزاد دارد. برخلاف بزرگسالان که هر زمان تشنه باشند آب مینوشند، آب دادن به نوزاد باید با دقت زمانبندی شود.از حدود ۶ ماهگی که غذاهای کمکی مانند فرنی، پوره یا سوپ وارد رژیم غذایی نوزاد میشود، میتوان روزانه مقدار کمی آب نیز به او داد. بهترین زمان برای این کار، بلافاصله بعد از وعدههای غذایی کمکی است. این کار به هضم بهتر غذا کمک میکند و همچنین نوزاد را کمکم با طعم آب آشنا میسازد.چه زمانی نباید به نوزاد آب بدهیم؟ برای جلوگیری از مشکلاتی مثل کاهش اشتها یا اختلال در خواب، از دادن آب به نوزاد، قبل از شیردهی، قبل از خواب و بهجای وعدهغذایی خودداری کنید. طریقه آب دادن به نوزاد هم به این صورت است که آب دادن باید با فنجان یا لیوان مخصوص نوزاد انجام شود، نه با شیشه یا نی، تا نوزاد یاد بگیرد کنترل بیشتری بر مقدار نوشیدن داشته باشد.
نکات طلایی برای والدین؛ چگونه نوزاد را به نوشیدن آب عادت دهیم؟
آب دادن به نوزاد کاری ظریف و مهم است که نیاز به صبر و آگاهی والدین دارد. استفاده از ابزار مناسب و آموزش صحیح میتواند این مسیر را برای نوزاد و والدین آسانتر و لذتبخشتر کند. در ادامه به نکاتی مهم درباره انتخاب لیوان، روشهای آموزش و تشخیص علاقه نوزاد به آب میپردازیم:
- بهتر است از لیوانهای دستهدار یا فنجانهای مخصوص نوزاد استفاده کنید که طراحیشان متناسب با دهان کوچک و دندانهای تازه درآمده نوزاد است. این لیوانها معمولا ضد چکه بوده و به نوزاد کمک میکنند کنترل نوشیدن آب را بهتر یاد بگیرد.
- خودتان در حضور نوزاد آب بنوشید تا او با تقلید یاد بگیرد.
- اول با کمی آب شروع کنید و اجازه دهید نوزاد کمکم با طعم و حس نوشیدن آشنا شود.
- از بازی و تشویق کلامی برای ترغیب نوزاد استفاده کنید.
- هنگام آرامش نوزاد و نه در زمان بیقراری یا گرسنگی آموزش دهید.
- اگر نوزاد با اشتیاق فنجان را میگیرد و دهانش را برای نوشیدن باز میکند، نشانه علاقه است.
- بیتفاوتی، گریه یا پسزدن فنجان میتواند نشان دهد که هنوز آمادگی یا علاقه ندارد.
- بههیچوجه نوزاد را مجبور نکنید، چون ممکن است باعث مقاومت و بدعلاقگی شود.
شما میتوانید از بعد از یکسالگی با مشورت پزشک، محصولاتی مانند قوتو را با آب ترکیب و برای تقویت هوش نوزاد استفاده کنید.
آب دادن به نوزاد، یک قدم هوشمندانه و مراقبتی
آب دادن به نوزاد نیازمند دقت و آگاهی والدین است. نوزاد تا ۶ ماهگی نیازی به آب ندارد و تمام نیازهای آبی بدنش از طریق شیر مادر یا شیرخشک تامین میشود. پس آب دادن به نوزاد چهارماهه و کوچکتر ممنوع است. زیرا دادن آب زودهنگام میتواند باعث اختلال در جذب مواد مغذی، کاهش اشتها، مسمومیت با آب و اختلالات الکترولیتی شود.
پس از ۶ ماهگی و شروع تغذیه کمکی، میتوان به مقدار کم و با برنامهریزی دقیق آب را وارد رژیم نوزاد کرد.
سوالات متداول
- 1. آیا نوزاد زیر ۶ ماه به آب نیاز دارد؟
- خیر، نوزاد تا ۶ ماهگی فقط باید شیر مادر یا شیرخشک بخورد و نیازی به آب ندارد.
- 2. چه مقدار آب بعد از ۶ ماهگی به نوزاد بدهیم؟
- حدود ۳۰ تا ۶۰ میلیلیتر (۲ تا ۴ قاشق غذاخوری) آب، معمولا همراه با غذاهای کمکی.
- 3. آیا دادن آب جوشیده به نوزاد ضرر دارد؟
- بهترین گزینه آب جوشیده و خنک شده است. تا یکسالگی بهتر است فقط از آب جوشیده استفاده کنید و از آبمعدنی معمولی خودداری کنید
- 4. بهترین زمان آب دادن به نوزاد کی است؟
- بعد از وعدههای غذایی کمکی و هرگز قبل از شیردهی یا خواب به نوزاد آب ندهید.
آخه بچه هم آدمه، گاهی حس تشنگی داره دیگه! شیر که نمیتونه تشنگی رو کامل رفع کنه. اینو علم ثابت کرده یا فقط حرف تئوریه؟ یه مقدار زیادی هم پیچیده توضیح دادین.
سلام وقت بخیر
آب دادن بیش از حد به نوزاد به ویژه در ماههای اول میتواند مضر باشد و نباید جایگزین شیر مادر یا شیر خشک شود
مطلب خوبی بود، ولی مشخص نکردین که بعد از شروع غذای کمکی، دقیقاً چه میزان آب در روز برای نوزاد لازمه؟ آیا نوزادی که فقط شیرخشک میخوره باید زودتر آب بخوره؟ چرا؟
سلام وقت بخیر
بعد از شروع غذای کمکی، میزان آب مورد نیاز نوزاد به تدریج افزایش مییابد، اما در ابتدا مقدار کمی آب برای آشنایی با طعم آن کافی است. نوزادانی که شیر خشک میخورند نیز نیاز به آب بیشتری نسبت به نوزادانی که شیر مادر میخورند ندارند و شیر خشک نیازهای آبی آنها را تا حدود ۶ ماهگی برطرف میکند. آب دادن بیش از حد به نوزاد به ویژه در ماههای اول میتواند مضر باشد و نباید جایگزین شیر مادر یا شیر خشک شود. متخصصان اطفال توصیه میکنند که از ۶ ماهگی به بعد و همزمان با شروع غذای کمکی، مقدار کمی آب (حدود ۳۰ تا ۶۰ میلیلیتر در روز) برای آشنایی نوزاد با طعم آب و نه به عنوان جایگزین شیر، به او داده شود.
ممنون ولی لطفاً توضیح بدین که اگر مادری شیرش کمه و بچه شیرخشک و شیر مادر باهم میخوره، باید آب هم بخوره یا نه؟ تو شرایط کمآبی بدن بچه، علائمش چیه دقیقاً؟
سلام وقت بخیر
به طور کلی، به نوزادانی که هم شیر مادر و هم شیر خشک میخورند، به طور معمول نیازی به آب اضافی نیست، مگر در شرایط خاص و با توصیه پزشک. شیر مادر و شیر خشک به تنهایی میتوانند نیاز آبی نوزاد را برطرف کنند. در مورد کمآبی، علائمی مانند ادرار کم و تیره، خشکی دهان و پوست، بیحالی و بیقراری، و در موارد شدید فرورفتگی ملاج (نقطه نرم بالای سر) ممکن است دیده شوند
اگه بچه شیر نمیخوره و فقط یه ذره آب بخوره، مشکلی داره؟ منظورم وقتاییه که نوزاد مریض میشه و اشتها نداره. اون موقع هم نباید بهش آب بدیم؟ راهکار دیگه چیه پس؟
سلام وقت بخیر
بستگی به سن و شرایط نوزاد داره اما به صورت کلی
خیر، به نوزاد زیر ۶ ماه که بیمار است و شیر نمیخورد، نباید آب خالی داد. این کار بسیار خطرناک است و میتواند منجر به مسمومیت با آب شود.
به ما تو بیمارستان گفتن میتونین از دو سه ماهگی یه کم آب جوشیده بدین. حالا این مقاله میگه ندهید. بالاخره ما باید به کی اعتماد کنیم؟ همه چی ضد و نقیضه!
سلام وقت بخیر
شما از پزشکتون مشورت بگیرید