10 علت نیامدن شیر بعد از زایمان
چرا شیرم نمیآید؟ این سوالی است که ذهن بسیاری از مادران را در روزهای اول بعد از زایمان درگیر میکند. آیا مشکلی در بدنم وجود دارد؟ آیا نوزادم گرسنه میماند؟
در بیشتر موارد، نیامدن شیر پس از زایمان و در روزهای ابتدایی، طبیعی است و جای نگرانی ندارد. در این مقاله با ما همراه باشید تا علت نداشتن شیر بعد از زایمان ، تفاوت بین آغوز و شیر بالغ و روشهای طبیعی برای تحریک تولید شیر را با هم بررسی کنیم.
آیا نیامدن شیر بعد از زایمان طبیعی است؟
وقتی نوزاد به دنیا میآید، بسیاری از مادران انتظار دارند که همان لحظه اول بتوانند به او شیر دهند. اما واقعیت این است که در بیشتر موارد، شیر مادر فورا جاری نمیشود و این موضوع کاملا طبیعی است.
در روزهای اول پس از زایمان، بدن مادر بهجای شیر معمولی، مایعی غلیظ و زردرنگ به نام آغوز تولید میکند. این ماده طلایی سرشار از آنتیبادیها، پروتئین و مواد مغذی است که نقش مهمی در تقویت سیستم ایمنی نوزاد دارد.
شاید به نظرتان حجم آغوز کم باشد؛ اما دقیقا مطابق با نیاز معده کوچک نوزاد در روزهای اول طراحی شده است. پس اگر شیر سفید و زیاد مشاهده نمیکنید، نگران نباشید؛ آغوز در حال انجاموظیفه خودش است. شما فقط میتوانید با مصرف خوراکیهای مغذی مثل قوتو، این آغوز را غنیتر کنید.
زمان طبیعی شروع ترشح شیر
به طور معمول، تولید شیر بالغ یا همان شیر سفید، بین روز دوم تا پنجم پس از زایمان شروع میشود. این زمان هم به دلایل مختلفی از جمله نوع زایمان، وضعیت هورمونی بدن و دفعات شیردهی اولیه متفاوت است.
در زایمانهای طبیعی و بیعارضه، معمولا شیر زودتر جاری میشود، اما در سزارین یا زایمانهای سخت، گاهی این فرآیند کمی بیشتر طول میکشد. پس نداشتن شیر بعد از زایمان و در روز اول، جای نگرانی ندارد.
بررسی دلایل شایع عدم ترشح شیر بعد از زایمان
در روزهای اول پس از زایمان، نبودن شیر سفید نشانه کمکاری بدن نیست؛ بلکه بدن در حال طیکردن یک فرآیند طبیعی است. تولید شیر یک فرآیند کاملا وابسته به هورمونهاست. پس هر عاملی که این چرخه هورمونی را مختل کند، میتواند باعث تاخیر در ترشح شیر شود.
بسیاری از مادران در روزهای ابتدایی چنین تجربهای دارند. اما دانستن دلایل اصلی این اتفاق، کمک میکند تا بتوانید سریعتر راهحل مناسب را پیدا کنید و با آرامش بیشتری این مرحله را پشت سر بگذارید. در ادامه، علت نداشتن شیر بعد از زایمان را بررسی میکنیم:
زایمان سزارین یا زایمان دشوار
در زایمانهایی که با درد طولانی، خونریزی شدید یا سزارین همراه هستند، بدن مادر ممکن است دچار اختلال در ترشح هورمونهای مرتبط با شیردهی مانند اکسیتوسین و پرولاکتین شود. همین باعث تاخیر در تولید شیر و نیامدن شیر بعد از سزارین است.
استفاده از داروهای بیهوشی یا آرامبخش
گاهی داروهایی که در طول زایمان برای کنترل درد یا بیحسی استفاده میشوند (مثل اپیدورال یا داروهای بیهوشی عمومی)، سیستم عصبی را بهطور موقت سرکوب میکنند و مانع ترشح طبیعی شیر میشوند. در مقاله گریه نوزاد حین شیر خوردن توضیح دادیم که مکیدن سینه خالی، یکی از دلایل مهم گریه و بدخلقی نوزاد است.
قرصهای کنترل بارداری
شروع مصرف قرصهای ضدبارداری بهخصوص در روزهای ابتدایی پس از زایمان میتواند با اختلال در تعادل هورمونی بدن، میزان تولید شیر را کاهش دهد. مخصوصا قرصهایی که حاوی استروژن هستند. همانطور که از این قرصها برای خشککردن سینه و قطع شیردهی کمک میگیرند و در مقاله خشک شدن شیر مادر آن را بررسی کردیم.
مصرف برخی داروها و گیاهان
برخی داروها مثل ضدافسردگیها، آنتیهیستامینها و داروهای ضد احتقان بینی روی تولید شیر اثر منفی دارند. همچنین برخی گیاهان مانند نعناع فلفلی یا مریمگلی نیز ممکن است تولید شیر را کاهش دهند.
نوشیدن شیر به مقدار کم
کمآبی بدن و دریافت ناکافی مایعات، بهطور مستقیم روی تولید شیر تاثیر میگذارد. بدن برای ساخت شیر به آب، کالری و مواد مغذی نیاز دارد. پس کم نوشیدن مایعات بهویژه در مادرانی که زایمان سختی داشتهاند، میتواند باعث نیامدن شیر مادر در روزهای اول شود.
استرس و اضطراب شدید
احساس نگرانی، ترس یا افسردگی پس از زایمان، باعث افزایش هورمون کورتیزول میشود که جلوی عملکرد صحیح هورمونهای شیردهی را میگیرد. آرامش ذهنی نقش بسیار مهمی در جاریشدن شیر و درمان علت کم بودن شیر مادر دارد.
زایمان زودرس یا نارس بودن نوزاد
در نوزادان نارس، مکیدن سینه ممکن است ضعیف یا نامنظم باشد. همین موضوع باعث میشود تحریک لازم برای ترشح شیر ایجاد نشود. همچنین بدن مادر هنوز ممکن است بهطور کامل وارد فاز شیردهی نشده باشد.
مشکلات هورمونی (مثل کمکاری تیروئید یا سندرم شیهان)
مشکلات تیروئیدی فرآیندهای متابولیکی را کندتر میکند و در مواردی مشاهده شده است که علت نیامدن شیر مادر بعد از زایمان نیز به همین مسئله مربوط میشود.
سندرم شیهان هم یک بیماری نادر است که در اثر خونریزی شدید پس از زایمان به غده هیپوفیز آسیب میزند و تولید هورمون پرولاکتین را مختل میکند.
باقیماندن جفت در رحم
اگر بخشی از جفت پس از زایمان در رحم باقی بماند، بدن تصور میکند که بارداری هنوز تمام نشده و در نتیجه فرآیند تولید شیر آغاز نمیشود یا بهدرستی ادامه پیدا نمیکند.
عدم مکیدن صحیح نوزاد
شیردهی موفق وابسته به مکیدن موثر نوزاد است. اگر نوزاد سینه را بهدرستی در دهان نگیرد یا خیلی خوابآلود باشد و مکیدن را بهخوبی انجام ندهد، بدن پیام لازم برای تولید شیر را دریافت نمیکند.
۶ راهکار طلایی برای افزایش شیر در روزهای اول
اگر بعد از زایمان متوجه شدید که شیرتان هنوز جاری نشده یا حجم آن کم است، نگران نباشید. بدن شما آماده تولید شیر است، فقط نیاز به کمی کمک و هماهنگی دارد. در این بخش، با هم ۶ راهکار موثر و طبیعی را بررسی میکنیم که میتوانند روند تولید شیر را سریعتر و راحتتر کنند.
- شروع شیردهی از ساعات اول تولد: هر چه زودتر نوزاد را در آغوش بگیرید و شیردهی را شروع کنید، سیگنال قویتری به بدن ارسال میشود که وقت شیردهی رسیده! بهترین زمان برای اولین تغذیه نوزاد، در یک ساعت اول پس از تولد است. حتی اگر هنوز شیر زیادی ترشح نشده، همین مکیدن نوزاد به فعالسازی هورمونهای شیردهی کمک زیادی میکند.
- تماس پوست با پوست: قرار دادن نوزاد روی سینهتان بدون لباس (تماس پوست به پوست) نه تنها پیوند عاطفی را تقویت میکند، بلکه با تحریک هورمون اکسیتوسین، باعث ترشح شیر میشود. این روش ساده و طبیعی، یکی از موثرترین راهکارهای تسریع در شروع شیردهی است.
- تغذیه مکرر و بدون برنامه: فراموش کنید که شیردهی باید طبق برنامه باشد! در روزهای اول، هر زمان که نوزاد خواست یا حتی فقط تلاش کرد مک بزند، او را به سینه بگذارید. این تغذیههای مکرر باعث تحریک بیشتر سینه و در نتیجه ترشح بهتر و سریعتر شیر میشود. حتی اگر نوزاد فقط چند دقیقه بمکد، اثر مثبت دارد.
- نوشیدن مایعات زیاد و تغذیه مناسب: بدن برای تولید شیر، به آب، کالری و مواد مغذی نیاز دارد در غیر این صورت غلیظ شدن شیر مادر رخ میدهد. پس نوشیدن روزانه ۸ تا ۱۲ لیوان آب و مصرف غذاهای مقوی مثل سوپ، آش جو، خرما، و خوراکیهای سنتی مثل قاووت شیرافزا میتواند تفاوت چشمگیری ایجاد کند.
- استفاده از ماساژ سینه و کمپرس گرم: قبل از شیردهی یا دوشیدن شیر، میتوانید با استفاده از یک پارچه گرم سینهها را کمپرس کرده و بهآرامی ماساژ دهید. این کار باعث باز شدن مجاری شیر، افزایش جریان خون و تحریک تولید شیر میشود.
- استراحت و کاهش استرس با کمک خانواده: یکی از مهمترین نیازهای مادر در روزهای اول بعد از زایمان، آرامش روحی و جسمی است. اجازه دهید خانواده از شما حمایت کنند. استرس و خستگی مفرط، بزرگترین علت نیامدن شیر بعد زایمان سزارین هستند.
نشانههایی که نیاز به مراجعه به پزشک دارند
گاهی بدن مادر یا شرایط نوزاد، نشانههایی از یک مشکل جدیتر را بروز میدهند. در ادامه، مهمترین علائمی که نباید از کنارشان بیتفاوت بگذرید را مرور میکنیم:
- بیش از ۵ روز از زایمان گذشته و هنوز شیر نیامده
- سینهها سفت یا دردناک نیستند (نشانه عدم پر شدن)
- نوزاد مدام خوابآلود است و برای شیر خوردن بیدار نمیشود، ادرار و مدفوعش کم شده یا بهجای افزایش، وزن کم کرده است.
- علائم هورمونی یا جسمی غیرعادی در مادر مثل خستگی شدید و مداوم، ریزش مو، افسردگی شدید یا عدم خروج حتی قطرهای شیر باوجود تلاش زیاد
دمنوشهای شیرساز؛ طبیعت در خدمت مادران شیرده
گیاهان دارویی میتوانند کمک موثری در مسیر شیر دهی باشند. برای اثربخشی بهتر، از این دمنوشها در کنار تغذیه مناسب و شیردهی مکرر استفاده کنید.
- رازیانه: رازیانه علاوه بر افزایش شیر، به کاهش نفخ نوزاد هم کمک میکند.
- شنبلیله (خُرفه): تحقیقات نشان داده که مصرف منظم آن (معمولا به شکل دمنوش یا کپسول گیاهی)، باعث افزایش قابلتوجه حجم شیر در برخی مادرها شده است.
- قاووت شیرافزا: این ترکیب سنتی، مخلوطی از گیاهان، مغزها و ادویههای گرم و مقوی مثل سیاهدانه، هل، زنجبیل، رازیانه و… است که در طب سنتی برای تقویت بدن مادر و بهبود شیردهی توصیه میشود.
نیامدن شیر بعد از زایمان؛ صبوری، آگاهی و همراهی
در روزهای نخست پس از زایمان، نیامدن شیر یا دیر شروعشدن آن، مسئلهای رایج و در بیشتر موارد کاملا طبیعی است. بدن مادر از یک فرآیند پیچیده فیزیولوژیکی عبور میکند و گاهی نیاز به زمان دارد تا بهصورت کامل وارد فاز تولید شیر بالغ شود.
اگرچه این وضعیت میتواند برای مادر نگرانکننده باشد، اما با دانش کافی، مراقبت درست و آرامش ذهنی میتوان نیامدن شیر بعد از زایمان را حل کرد. فراموش نکنید که تغذیه خوب، نوشیدن مایعات کافی، استفاده از دمنوشهای شیرافزا مثل قاووت و استراحت، میتوانند نقش مهمی در بازگشت جریان طبیعی شیر ایفا کنند. شما میتوانید برای تهیه این محصول با ارزش به صفحه خرید قاووت مراجعه کنید.
سوالات متداول
- 1. آیا شیر نداشتن در روزهای اول برای نوزاد خطرناک است؟
- در بیشتر موارد، آغوز کافی و مغذی است. اما اگر نوزاد بیحال بود یا وزن کم کرد، حتما با پزشک مشورت شود.
- 2. آیا استرس واقعا میتواند جلوی آمدن شیر را بگیرد؟
- بله. استرس و اضطراب زیاد با کاهش هورمون اکسیتوسین، میتوانند ترشح شیر را مختل کنند.
- 3. از چه زمانی باید نگران نبودن شیر باشم؟
- اگر تا روز پنجم پس از زایمان هیچ نشانهای از ترشح شیر ندارید یا نوزاد وزن کم کرده، حتما با متخصص مشورت کنید.
- 4. آیا میتوانم از شیرخشک موقت استفاده کنم؟
- بله اما فقط با توصیه پزشک. هدف این است که در کنار حفظ سلامت نوزاد، روند شیردهی طبیعی هم تقویت شود.
مطلب مفیدی بود ولی چرا به نقش داروهایی مثل متوکلوپرامید یا دومپریدون اشارهای نکردین؟ آیا مصرفشون بیخطره تو دوره شیردهی؟ و اینکه چه زمانی باید دارویی شروع بشه؟ بعد از چند روز تأخیر در اومدن شیر نگرانکنندهست؟
بعضی نکاتتون خوب بود ولی خیلیاش سخت و نامفهوم بود، یه مادر ساده از کجا بفهمه چی باید بخوره یا نخورده؟ یه جدول یا لیست ساده نمیذاشتین؟ مثلاً بنویسین چی بخوریم که زود شیر بیاد.
سلام وقت بخیر
جواب شما خیلی ساده هست قاووت شیرافزا رو میل کنید که این مشکل رفع بشه
به عنوان ماما با تجربه، میگم خیلی جاها علت اصلی نیومدن شیر استرس شدید مادره. ولی شما زیاد به این مورد نپرداختین. چرا رواندرمانی یا جلسات حمایتی رو جزو راهکارها نگذاشتین؟
سلام وقت بخیر
بله یکی از موارد همین مورد میتونه باشه
چرا به مسأله شیردهی در مادران با بیماریهای زمینهای اشاره نکردین؟ مثلاً کسی که تیروئید کمکار داره، احتمال تأخیر تو تولید شیرش بیشتره؟ و برای این افراد رژیم خاصی توصیه میشه؟
سلام وقت بخیر
بله، کمکاری تیروئید میتواند بر تولید شیر مادر تأثیر بگذارد و ممکن است باعث تأخیر در شروع یا کاهش تولید شیر شود. همچنین، رژیم غذایی خاصی برای مادران شیرده مبتلا به کمکاری تیروئید توصیه میشود تا به بهبود عملکرد تیروئید و تولید شیر کمک کند.
من زایمان طبیعی داشتم ولی شیرم نمیاد، میگن طبیعیه ولی بچه گرسنهست. باید شیر خشک بدم یا نه؟ و اینکه چرا یکی میزاییده همون روز شیر داره، یکی مثل من بعد سه روز هنوز خبری نیست؟
سلام وقت بخیر
تولید شیر مادر فرآیندی پیچیده است که تحت تأثیر عوامل هورمونی، جسمی و روانی قرار میگیرد. تفاوت در زمان شروع شیردهی بین مادران کاملاً طبیعی است و به دلایل متعددی بستگی دارد.
اینا همه خوب، ولی چرا از قبل کسی نمیگه ممکنه شیر نیاد؟ ما رو تو بیمارستان هم راهنمایی نکردن، حالا هم نمیدونم طبیعیه یا نه. چند روز باید صبر کنیم؟ اگه بعد ۵ روز هم نیاد، یعنی کلاً نمیاد دیگه؟
سلام وقت بخیر
اگر به نکات موجود در مقاله عمل کنبد میتونه کمک کنه که شیرتون برگرده مصرف قاووت شیرافزا یه محض زایمان هم بسیار کمک کننده هست
سؤالم اینه که آیا سابقه سزارین میتونه باعث تاخیر در ترشح شیر بشه؟ و اگر بله، چقدر؟ راهکارهای تغذیهای که گفتین خوب بودن ولی نقش روانشناختی مثل اضطراب هم بررسی شده؟
سلام وقت بخیر
بله، سابقهی سزارین میتونه یکی از عوامل تأخیر در شروع ترشح شیر باشه